مدل کرک پاتریک درمقابل مدل فیلیپس

جک فیلیپس و جیمز کرک پاتریک

فرآیند آموزش مانند هر فرآیند دیگری نیازمند ارزیابی و ارزشیابی است. بررسی نتایج این ارزیابی باعث ایجاد اصلاحات لازم و جلوگیری از هدررفت منابع سازمان و درنتیجه بهبود فرآیند مدیریت آموزش خواهد شد.

به‌قول پیتر دراکر: “هر چیزی که اندازه‌گیری شود بهبود می‌یابد”

 

مدل (الگو) کرک پاتریک در ارزیابی اثربخشی آموزش:

در میان الگوهای ارزیابی اثربخشی آموزش، شاید الگوی چهار‌سطحی کرک پاتریک معروف‌ترین و مرسوم‌ترین الگو باشد.

دکتر دونالد کرک پاتریک

 

این الگو که توسط دکتر دونالد کرک پاتریک (Donald Kirkpatrick) در سال ۱۹۵۸ مطرح شد، دارای چهار سطح اصلی (Level) می‌باشد:

سطوح چهارگانه مدل ارزیابی اثربخشی کرک پاتریک

 

سطح اول: واکنش (Reaction)

سنجش عکس‌العمل و بازخورد شرکت‌کنندگان دوره (برنامه) آموزشی بلافاصله پس از برگزاری آن.

سطح دوم: یادگیری (Learning)

سنجش میزان یادگیری شرکت‌کنندگان دوره (برنامه) آموزشی.

سطح سوم: رفتار (Behavior)

سنجش میزان تغییرات در رفتار شرکت‌کنندگان دوره (برنامه) آموزشی در محیط کار آن‌ها.

سطح چهارم: نتایج (Results)

سنجش نتایج و منافعی که در نتیجه برگزاری دوره (برنامه) آموزشی برای سازمان حاصل می‌شود مانند افزایش کیفیت و  بهره‌وری، کاهش  هزینه‌ها، کاهش ضایعات و … .

 

دکتر جیمز کرک پاتریک، پسر دونالد کرک پاتریک، با تشریح مدل چهارسطحی ارائه شده توسط پدر خود باعث ترویج و نشر هرچه بیشتر این مدل در دنیا شد.

دکتر جیمز کرک پاتریک

 

مدل (الگو) بازگشت سرمایه (ROI) در ارزیابی اثربخشی آموزش:

بعدها دکتر جک فیلیپس (Jack Phillips) یک سطح تکمیلی با عنوان بازگشت سرمایه (ROI) به این سطوح چهارگانه افزود.

دکتر جک فیلیپس

 

فیلیپس این نظر را مطرح می‌کند که ممکن است بر اساس مدل کرک پاتریک یک برنامه آموزشی نتایج خوبی در برداشته باشد اما اینکه آیا این نتایج با توجه به هزینه انجام‌شده برای آن مقرون‌به‌صرفه است یا نه، خارج از توان مدل پاتریک است و درنتیجه برنامه‌های آموزشی باید ازنظر مالی و میزان بازگشت سرمایه نیز مورد ارزیابی قرار گیرند.

 

مدل ارزیابی اثربخشی آموزش فیلیپس (مدل بازگشت سرمایه)

 

البته همواره بین این دو مدل اختلاف دیدگاهی وجود داشته. پیروان مدل کرک پاتریک مساله ROE یا بازگشت انتظارات (return on expectations) را در مقابل ROI یا بازگشت سرمایه (return on investment) مطرح می‌کنند.

باوجوداین می‌توان از این دو مدل به‌صورت مکمل در ارزیابی برنامه‌های آموزشی سازمان استفاده کرد. هرچند شاید محاسبه نرخ بازگشت سرمایه برای تمامی برنامه‌های آموزشی سازمان ممکن نباشد، اما می‌توان این مدل را برای برنامه‌های حائز اهمیت و معدودی مورداستفاده قرارداد.

دوره‌های آموزشی مرتبط: